Як я прыйшла да Беларусі

Аднойчы адзін з нашых пісьменьнікаў спытаў у мяне: “Марына, як Вы прыйшлі да Беларусі?”
“Я хутчэй сказала бы, што спачатку яна сама прыйшла да мяне ў выглядзе бабці 1898 году нараджэньня зь ейнай беларуска-польска-расейскай трасянкай ды ў выглядзе радыёкропкі, што вісела на сьцяне і вяшчала на беларускай мове” – адказала я ўсьміхаючыся.
“І што было далей?”– строга спытаў пісьменьнік. І я зразумела, што мушу даць больш падрабязны адказ на зададзенае мне пытаньне.

У дзяцінстве я была перакананая, што па-беларуску размаўляюць у нас, а таксама і ў Расеі, вяскоўцы і тыя, хто ня мае вышэйшай адукацыі, бо лягчэй жа вымавіць слова “бурак” ці “бульба”, чым “свекла” і “картофель” і г.д. Беларуская мова падавалася мне такой жа натуральнай, як само жыцьцё. Вымаўляць беларускія словы было так жа лёгка, як дыхаць. Але, у маім уяўленьні, гэтая мова прызначалася для людзей “простых” і “малаадукаваных”, каб яны не ламалі галаву над тым, як вымавіць, напрыклад, слова “сковорода”, а спакойна маглі назваць яе “патэльняй”. А мы ж былі дзецьмі адукаваных бацькоў, перад намі адкрывалася “сьветлая будучыня”, таму трэба было авалодваць больш “складанай” мовай, каб выглядаць “разумнымі і інтэлігентнымі”, як калісьці рускія арыстакраты, якія дасканала ведалі французскую мову.

Калі я была яшчэ маленькай, мы жылі ў раёне менскага аэрапорту ў доме, пабудаваным бабуляй і дзядулем напрыканцы 20-х гадоў. Дом зьнесьлі ў 1977 годзе. І бабуля і дзядуля былі зь Менску, як і іхныя бацькі. Дзядуля быў інжынэрам. Ён загінуў на вайне ў 1944 годзе. Бабуля мела пачатковую адукацыю, была каталічкай і ўмела пісаць па-польску, беларуску і расейску. Яна пражыла 90 гадоў. У памяці засталіся ейныя выказваньні накшталт вось гэтых: “Ну што я з’еў? Маленькую сухую скарыначку хлеба. Хацеў у ваду памакаць, дык яна ў вядро ня ўлезла.” Калі мы з братам не прыбіралі пасьля абеду посуд са стала, яна пыталася: “Цікава, ці то сьвіньні паелі, ці то шляхта папасьвілася?” Бабця лічыла, што “трэба каб дзіцятка вучылася таньчыць, а працы гора наўчыць”. А калі нашые з братам паводзіны станавіліся невыноснымі, яна казала: “Дзеткі, вы мне ўсе вантробы выматалі!” Бабця вельмі паважліва ставілася да павукоў і восаў. Іх ні ў якім разе нельга было пакрыўдзіць. Таксама яна нам заўсёды казала: “Дзеткі, не зьвяртайце ўвагі, калі нехта над вамі сьмяецца. Галоўнае, каб людзі ад вас ня плакалі !”

У школе нам так старана ўбівалі ў галовы беларускую літаратуру, што ўсе гэтыя клясыкі, шчыра кажучы, проста абрыдзелі, за выключэньнем, натуральна, Максіма Багдановіча, Янкі Купалы і Ўладзімера Караткевіча. Я з павагай ставілася да Францішка Багушэвіча, Якуба Коласа, Васіля Быкава і г.д., але ня болей таго. У той жа час мне заўсёды падабалася беларуская мова. Але стаўленьне да яе было прыблізна такое, як да дарагога ўпрыгажэньня з каштоўнымі камянямі, што захоўвалася ў скрыначцы ў мамінай шафе. Можна было адчыняць скрыначку і любавацца ім колькі заўгодна, але не было такой нагоды і такога мейсца, куды можна было б пайсьці, прышпіліўшы яго да сукенкі.

Мы вельмі ганарыліся тым, што называемся беларусамі. Я нават ня ведаю, адкуль браўся той гонар. Мы называлі Маскву “бальшой дзярэўняй” і лічылі сябе кімсьці накшталт рускіх, але ж, як сказаў калісьці Аляксандар Рыгоравіч, “са знакам якасьці”. У інстытуце разам са мной вучылася дзеўка з Разані. Уся нашая група кпіла зь яе па той прычыне, што яна “неправильно говорила по-русски”, але ж я ня памятаю, каб нехта сьмяяўся з тых, хто размаўляў на трасянцы. Пэўна, гэта лічылася нармальнай расейскай мовай.

Калісьці мяне вельмі ўразіў студэнт-негр, які так цудоўна сьпяваў песьню “Касіў Ясь канюшыну”, што мог бы, пэўна, канкурыраваць з ансамблем “Песьняры”, бо ўдзячныя слухачы выклікалі яго на сцэну разоў дзесяць. Таксама мне запомніліся двое негрыцянскіх дзетак гадоў 9-10, якія ўпарта даводзілі сваім белабрысым сябрукам: “Мы такія ж беларусы, як і вы, бо нарадзіліся тут!”

Напэўна, Зянон Пазьняк быў той асобай, якая ў свой час паўплывала на сьветапогляд шматлікіх людзей. Думаю, гэта ён прывёў і мяне і яшчэ многіх беларусаў да Беларусі. Тое, аб чым ён казаў, і тое, што ён рабіў напрыканцы 80-х гадоў, заварожвала. Гэта было падобным да каляднай песьні: “Неба і зямля радасна сьпяваюць, анёлы людзям дзіва абвяшчаюць...”. Мяркую, што шматлікія беларускія душы і галовы былі прыведзеныя ў парадак менавіта ім. Гэта чалавек, у сумленнасьці, шчырасьці, непадкупнасьці і адданасьці Радзіме якога я магу не сумнявацца. Нягледзячы на ягоныя памылкі, недахопы, не заўсёды добрыя рысы характару, я магу давяраць яму на 101%.
Хачу таксама прыгадаць беларускага мастака з Баварыі Анатоля Чайкоўскага. Ён нарадзіўся ў пасьляваенны час у сям’і беларусаў-эмігрантаў. А ў 1991-м годзе ўпершыню наведаў радзіму бацькоў і прывёз калекцыю сваіх карцін, напісаных у абстрактным стылі. Шчыра кажучы, карціны мне тады ня надта спадабаліся, але цудоўная беларуская мова чалавека, які ніколі дагэтуль ня быў у Беларусі і не чытаў амаль аніякіх беларускіх кніг, зьдзейсьніла ў маёй душы сапраўдны пераварот.
Што тычыцца кніг, якія мяне найбольш уразілі, то гэта, у першую чаргу, “Шляхціц Завальня” Яна Баршчэўскага, “Мядзьведжая акадэмія” Вітаўтаса Місявічуса, кніга сяброў таварыства “Тутэйшыя”, а таксама вершы праваслаўнага паэта Зьніча і творчасьць Сержука Сокалава-Воюша. Каб навучыцца свабодна размаўляць па-беларуску, я некаторы час чытала выключна беларускамоўныя газэты і кнігі, слухала беларускія перадачы па радыю, наведвала створаны Беларускім Народным Фронтам напачатку 90-х гадоў Народны ўніверсітэт “Гісторыя і культура Беларусі”, а потым далучылася да каталіцкай моладзевай суполкі, якая дзейнічала пры Менскім Касьцёле сьвятога Роха на Залатой горцы.

З тых мясьцінаў на Беларусі, якія мне найбольш падабаюцца, у першаю чаргу я пэўна б назвала Заслаўе. Мяне вельмі ўражвае Кальвінскі Збор. Таксама мне вельмі падабаецца Вязынка зь яе прыгожымі дубамі і мноствам дзіўных камянёў, раскіданых па палях і ўздоўж дарог. Пэўна, яны засталіся там яшчэ зь ледавіковага перыяду. Таксама люблю Менск, таму што гэта мой родны горад і таму што мне падабаецца “сталінская” архітэктура.

Не магу не згадаць тут і Нарачанскі край – чароўныя мясьціны, у якіх калісьці было прынята вітацца з усімі выпадкова сустрэтымі на лясных сьцяжынках людзьмі. Ідучы па нарачанскім лесе, можна было натрапіць на адну ці дзьве сялянскія хаты, якія раптоўна вырасталі нібыта з-пад зямлі. Часам побач з дарогаю сярод хвояў месьціліся невялікія сялянскія могілкі. Адным з самых загадкавых жыхароў нарачанскіх ваколіцаў быў “Кілямэтр з гакам”. Калі мы пыталіся ў якога-небудзь едучага насустрач нам на ровары спадара, ці далёка яшчэ да бліжэйшай вёскі, ён звычайна адказваў: “Ды не, кілямэтр з гакам...” Кілямэтр мы праходзілі даволі хутка, а вось праходжаньне “гаку” звычайна займала ня менш гадзіны.

Мясцовая моладзь апраналася лепей, чым апраналіся ў Менску, бо хлопцы і дзяўчаты займаліся нарыхтоўкай грыбоў ды ягад, якіх можна было назьбіраць, пэўна, тонны. За гэта яны атрымлівалі грошы і талёны, на якія ў мясцовых крамах набывалі моднае імпартнае адзеньне ды абутак. Недзе да канца 70-х гадоў на Нарачы непадалёку ад вёскі Купа знаходзіўся невялічкі аэрадром. Зь Менску туды лятаў “кукурузьнік”, які дастаўляў у санаторый ды на турбазу адпачываючых. У Паставах., Мядзелі, Купе, Кабыльніку даволі часта можна было пачуць польскую мову і, на жаль, вельмі рэдка чыста беларускую. Там, як і паўсюль ў Беларусі, адмаўляліся аддаваць дзетак у беларускамоўныя школы, і вельмі радаваліся, калі іх пераўтваралі ў расейскамоўныя. У той жа час там даволі добра пачувалася трасянка і калі-нікалі да нас з татам зьвярталіся не “мужчына” і “дзяўчына”, а “пан” і “паненка”, што было вельмі прыемна, бо такіх слоў немагчыма было пачуць у родным Менску.

Калісьці мяне вельмі ўразіла мазаіка на сьцяне Мірскай царквы, зь якой Пан Езус глядзеў на мяне, нібыта клічучы за сабою ў дарогу. Таксама мне падабаецца царква сьв. Марыі-Магдалены ў Менску, бо яна падобная на дарагую прыгожую цацку. Больш за ўсё ўразіў касьцёл сьв. Андрэя ў мястэчку Нарач (старая назва Кабыльнік), бо там я прымала хрост. З касьцелам у Красным (Уша) пад Маладэчнам зьвязаная гісторыя каханьня. Касьцёл сьв. Станіслава ў Магілёве нагадвае пра Фэстываль Духоўнай музыкі, у якім удзельнічаў наш Залатагорскі хор. Касьцёл Нараджэньня Панны Марыі ў Заслаўі вылучаецца тым, што ён двухпавярховы, а гэта вялікая рэдкасьць.
Народжаныя напрыканцы 60-х гадоў (у самы росквіт СССР) мы ўсё ж такі не былі ні атэістамі, ні матар’ялістамі, бо верылі ў чорта і баяліся паверыць у Бога. Мне было вельмі цяжка прымаць хрост у 1990 годзе. Я больш году рыхтавалася да яго, ледзьве не напамяць завучваючы горы літаратуры і змагаючыся з думкаю, што калі ў душы не было Бога, то, магчыма, там пасяліўся чорт, якога “ня трэба чапаць, каб не было горш”. Польскі ксёнз аказаўся вельмі дасьведчаным і мудрым чалавекам. Пасьля хросту ў мяне нібыта вырасьлі прыгожыя анёльскія крылы. У той момант я зразумела, што і я сама і увесь сьвет зьмяніліся назаўсёды і што мой прыход да Беларусі і да Бога – гэта не выпадковасьць. Цяпер я дакладна ведаю: можна аступіцца ды нарабіць памылак, можна ісьці некаторы час ня ў тым напрамку і займацца ня тымі справамі, можна чагосьці не разумець у гэтым жыцьці, але вяртаньня назад, у цемру, ужо ніколі больш не адбудзецца...

Менскі Анёл

Кожны вечар а васемнаццатай гадзіне белакрылы Анёл спускаўся зь нябёсаў, уладкоўваўся на чарапічным даху касьцёла сьвятога Язэпа і, асьцярожна выглядваючы з-за высокага франтону, уважліва сачыў за тым, што адбывалася ўнізе. Неўзабаве пад касьцёл прыходзілі людзі. Яны прыносілі з сабою Крыж, станавіліся ў кола і пачыналі ціха маліцца. Здавалася, што гэта сьветлы, велічны карабель адпраўляецца ў чарговае плаваньне. Мелёдыя малітваў нагадвала шэлест марскіх хваляў. Па небу паважна плылі рознакаляровыя аблокі, пранізьліва крычэлі чайкі і шумеў нястомны вандроўнік вецер. Зіхацелі на сонцы сьветлыя, намоленыя сьцены старадаўняй бажніцы. Прыслухоўваўся да ціхага шэпту хваляў-малітваў белакрылы Анёл і добры Пан Езус пасяляўся ў кожным раскрыўшымся менавіта для Яго сэрцы. Людзкія сэрцы напаўняліся Вераю, Надзеяю, Любоўю, Радасьцю і Свабодаю...

А на менскіх вуліцах восень, закаханая ў найпрыгажэйшы на сьвеце горад, бязьлітасна абрывала з дрэваў рознакаляровае лісьце, варажыла на ім, нібыта гарэзьлівая дзяўчынка на пялёстках далікатнай рамонкі: любіць, ня любіць, любіць, не..., і ад спорнага жоўта-чырвонага лістапада немагчыма было схавацца нават пад парасонам.

У гэтыя цёплыя восеньскія дні большасьць жыхароў Менску знаходзілася за горадам і гойсала з кошыкамі ды вёдрамі па навакольных лясох, шукаючы духмяных баравікоў, жыцьцярадасных чырвонагаловікаў, зграбных абабкаў, кампанейскіх апенькаў ды іншых грыбоў. У шматлікіх гарадзкіх кватэрах грыбы сушыліся ў духоўках, смажыліся на патэльнях, марозіліся ў лядоўнях, віселі замест фіранак на вокнах, ну а самыя спрытныя зь іх дабіраліся нават да жырандоляў. За горадам было вельмі прыгожа, утульна і спакойна.

Спадарыня з сумнымі шэрымі вачыма, якая часьцяком прыходзіла пад касьцёл памаліцца, марыла адпачыць ад гарадзкога тлуму і пасяліцца ў драўлянай вясковай хацінцы побач з чыгункаю, каб мець магчымасьць штодзённа хадзіць у лес ды на рэчку, слухаць бясконцыя размовы конікаў і радасныя сьпевы жабак, наведваць працалюбівых сваякоў баброў, а на выходныя прыязджаць ў Менск. Яна нават уяўляла сабе, як абзавядзецца ў вёсцы гаспадаркаю, якая будзе складацца з шэрай хатняй мышы, цвыркуна, які любіць жыць за печчу, ружовага беларускага парсючка і вясёлых сланечнікаў. Спадарыня зьбіралася гадаваць парсюка не дзеля таго, каб потым яго зьесьці, а дзеля таго, каб ім любавацца і ствараць яму ўмовы для шчасьлівага жыцьця.

Маленькі, жвавы хлопчык Вітаўт, які прыходзіў пад касьцёл разам з мамай, марыў стаць добрым беларускім сьвятаром і адслужыць сваю першую імшу менавіта ў касьцёле Сьвятога Язэпа. Ягоныя прыгожыя цёмныя вочы, нібыта легкакрылыя аксамітныя матылькі, зіхацелі на сімпатычным, усьмешлівым твары і прымушалі шчыра ўсьміхацца нават самых сур’ёзных і строгіх бабуляў.

Самотная пані Марыя марыла, каб пачуваліся шчасьлівымі ўсе беларускія дзеткі. Часам яна наведвала дзіцячы дом, які знаходзіўся ў адным зь невялічкіх беларускіх мястэчкаў, і частавала цукеркамі ды садавінаю маленькіх дзетак, якія там жылі, а на сьвяты прыносіла ім цацкі ды іншыя падарункі.

Старажытны касьёл марыў прымаць у сваіх намоленых сьценах шматлікіх вернікаў, слухаць разам зь імі натхнёныя казані беларускіх сьвятароў ды чароўную музыку аргана і ўпрыгожваць сваімі залатымі крыжамі часам яснае ды блакітнае, а часам пахмурнае ды шэрае менскае неба.

А мініяцюрная, старэнькая бабця Геня марыла толькі аб тым, каб ёй перасталі балець ножкі і каб яна штодня магла прыходзіць да касьцёлу.

А ў злога чараўніка, які ўжо трынаццаць гадоў жыў у Менску, былі мары зусім іншага кшталту: ён хацеў адабраць у людзей касьцёл і ператварыць яго ў месца для сваіх нядобрых забаваў. Чараўнік нідзе ня мог знайсьці сабе спакою і ад злосьці выматваў усім вантробы. Часам ён заклапочана варушыў чорнымі вусамі ды казаў сам сабе: “Трэба ўсіх, хто са мною ня згодны і хто спрабуе мне пярэчыць, тэрмінова пасадзіць у турму, каб яны не псавалі мне нэрвы і не парушалі стабільнасьць, якую я так старана ад усіх ахоўваю”.

Калі-нікалі Анёл спускаўся з касьцельнага даху, хаваў свае белыя крылы пад моднаю джынсаваю курткаю, прышпільваў значкі “Я за Свабоду” і “Я люблю Беларусь”, а потым пад выглядам даволі “прасунутага” юнака з блакітнымі вачыма і сьветлымі валасамі, станавіўся ў кола вернікаў і маліўся разам зь імі, пасьля чаго ішоў у бліжэйшую інтэрнэт-кавярню, каб паглядзець, што робіцца ў сеціве. Анёл вельмі любіў наведваць гасьцёўні беларускамоўных сайтаў і часам пакідаў там свае допісы, прапановы ды заўвагі.

У адной з такіх гасьцёўняў заўсёды было цёпла, сонечна і ўтульна. Там нават у кастрычніку расьцьвітала чароўная кветка Папараці, а прыгожы малады спадар, вельмі падобны на высакароднага рыцара са старадаўняй карціны, добразычліва ўсьміхаўся наведнікам сайта са шматлікіх сучасных фотаздымкаў. Ягоныя шэра-зялёныя вочы нагадвалі вочы Пана Езуса. У іх жыла таямніца і здавалася, што Сам Пан Бог усьміхаецца празь іх нашай зямлі. Людзі называлі гэтага маладога спадара “пабожным змагаром з грамадзкай несправядлівасьцю”, паважалі яго і верылі яму, а злы чараўнік вельмі моцна яго баяўся, бо той заўсёды казаў праўду, любіў свабоду і змагаўся за яе. Таму чараўнік вырашыў схаваць яго ад людзкіх вачэй у цёмным, дрымучым лесе. Ён спадзяваўся, што людзі зь цягам часу забудуць зеленавокага рыцара, забудуць, што такое праўда, свабода ды справядлівасьць, забудуць Бога і стануць пакланяцца чараўніку.

Імкліва пралятаў час і неўзабаве цёплая, пяшчотная, рознакаляровая восень зьмянілася строгаю, халоднаю, падобнаю да чыстай белай лілеі, зімою. Па засыпанай пушыстым, зьзяючым сьнегам зямлі прыходзіў да маленькіх і вялікіх дзетак сьвяты Мікалай. Потым у горадзе зьявіўся ўсьмешлівы сьвяты Валянцін, вакол якога ўвесьчас гуртавалася вясёлая беларускамоўная моладзь. Не сьціхаў ля сьценаў старой бажніцы нястомны вандроўнік вецер. Плылі над зямлёю пухнатыя снегавыя хмары, а людзі ўсё так жа прыходзілі да касьцёлу і маліліся. Плакаў на стромкім даху касьцёла белакрылы Анёл, бо вельмі шкадаваў бабцю Геню, у якой балелі ножкі, і перажываў за маладога зеленавокага спадара, якога чараўнік ні за што не жадаў выпускаць зь лесу. Плакала спадарыня з сумнымі шэрымі вачыма, бо шкадавала Анёла, сябе ды ўсіх астатніх. Плакаў у нябёсах сьвяты Язэп, бо шкадаваў злога чараўніка і тых людзей, якія яго баяліся і таму не аддавалі касьцёл вернікам і не выпускалі з дрымучага лесу высакароднага рыцара.

У хуткім часе зіма растаяла, нібыта казачная дзяўчына Сьнягурка, і саступіла месца маладой прыгажуні вясьне. У горадзе ўжо каторы дзень кіраваў птушыным хорам вясёлы сакавік. Менск прачынаўся, варушыліся ягоныя жыхары. Моладзь гойсала туды-сюды з налепкамі і ўлёткамі, часьцей можна было пачуць беларускую мову на вуліцах і ў транспарце. І нават маленькія дзеткі радасна абвяшчалі заклапочаным мінакам: “Жыве Беларусь!”. Беларусь у Менску і сапраўды паціху жыла і ўпарта чакала цуду. І нібыта зорачкі сярод змрочных хмараў, мігцелі на торбачках менчукоў бел-чырвона-белыя значкі “Я люблю Беларусь” і “Я за свабоду”. А на Вялікдзень уваскрослы Хрыстос трымаў у рукох бел-чырвона-белы сьцяг і запрашаў пад яго ўсіх беларусаў. І зноў ажывала ў некранутых зімовымі маразамі людзкіх сэрцах Вера, Надзея і Любоў. І людзі ўпэўнена казалі: “Мы абавязкова пераможам!”. Усьміхаўся ў нябёсах белакрылы Анёл і быў упэўнены ў перамозе зеленавокі рыцар, падобны на вершніка зь імклівай беларускай Пагоні.

Вясна незаўважна пасталела і ператварылася ў спякотнае, сонечнае, смарагдавае лета. А ля касьцёла сьвятога Язэпа нават у паветры адчувалася напружанасьць ды наэлектрызаванасьць Белакрылы Анёл асьцярожна выглядваў з-за франтону, назіраў, як людзі падыходзяць да старажытнай бажніцы, дакранаюцца да яе прахалодных сьценаў і моляцца. Ён на свае вочы бачыў, як вакол людзей, а галоўнае – ўнутры іх, ідзе змаганьне Дабра са Злом. (Зусім як у казцы). Анёл быў перакананы, што чараўнік ня здолее адабраць у людзей сьвятыню. Ён верыў, што людзі змогуць адстаяць Праўду, Свабоду і Справядлівасьць і зь нецярпеньнем чакаў вяртаньня ў Менск зеленавокага рыцара, падобнага на вершніка з забароненага беларускага герба. “Калі вера ператвараецца ў перакананьне – мары зьдзяйсьняюцца” – ціха шаптаў ён, седзячы на чарапічным даху касьцёла, і ведаў, што ўсё так і будзе.

Аднойчы Анёл любаваўся нашым горадам, лятаючы сярод пушыстых белых аблачынак, і раптам яму ў галаву прыйшла вельмі цудоўная ідэя. Ён спусьціўся зь нябёсаў, трымаючы ў рукох пэндзаль ды рознакаляровыя фарбы, затым уладкаваўся на высокім касьцельным франтоне і за адзін вечар напісаў на чыстым, сіне-блакітным менскім небе вось такую чароўную карціну:

Лета. Вечаровы Менск. “Кавярня, прыцемкі, абсэнт...” – ціха сьпявае непаўторны Лявон Вольскі... У кавярні сядзіць спадарыня з сумнымі шэрымі вачыма, побач зь ёю – прыстойны каталіцкі пан. (Анёл вырашыў, што шэравокай спадарыні нашмат больш пасуе сядзець у кавярні пабач з добрым панам, чым у вёсцы побач з ружовым парсюком :). Па вуліцы інтэлігентны сабачка вядзе на шпацыр ня менш інтэлігентную бабцю Геню. Бабця ўжо пабыла ў касьцёле сьвятога Язэпа на імшы, якую сёньня служыў яе ўлюбёны ксёндз Вітаўт, і ёй зусім не баляць ножкі. ”Растуць парасоны пад цёплым дажджом”... дзьверы кавярні адчыняюцца і туды ўваходзіць зеленавокі рыцар разам з прыгожай сьветлавалосай паненкаю. У Беларусі больш няма злога чараўніка, няма турмаў і “фронту“, бо краіна, якой кіруе прыгожы малады рыцар, падобны на вершніка зь беларускай Пагоні, ўпэўнена ўвайшла ў эпоху Адраджэньня... Белакрылы Анёл лятае над Менскам і зазірае ў расчыненыя вокны ўтульных дамоў. У адным зь іх шчасьлівая пані Марыя распавядае казкі маленькай блакітнавокай дзяўчынцы. Вецер асьцярожна, нібыта немаўлятку ў люльцы, калыша ў сіне-блакітных нябёсах бел-чырвона-белы сьцяг, белыя аблокі павольна плывуць над свабодным горадам... Цуд, якога мы ўсе так чакалі, нарэшце зьдзейсьніўся...

Лета на нарачы

Веранікін тата больш за ўсё на сьвеце любіў Вераніку, яе маму і – лес. З гэтай прычыны дзяўчынка і яе бацькі амаль што кожнае лета адпачывалі на турбазе, якая месьцілася на беразе возера Нарач.

Нарачанскія лясы ўражвалі Вераніку сваёй прыгажосьцю, таямнічасьцю, загадкавасьцю, веліччу. Яловы лес нагадваў прахалодныя ды крыху змрочныя кляшторныя кельлі. Часам здавалася, што за пухнатымі дрэвамі, якія ня надта любяць сонца, хаваецца ад людзкіх вачэй маленькі палахлівы лясун. Мяшаны лес быў падобны на ўтульную сялянскую хату, упарадкаваную гаспадарлівым дамавіком. Хваёвы лес нагадваў сапраўдны велічны палац са шматлікімі прасторнымі, густоўна ўбранымі залямі, залачонымі калёнамі, высачэзнымі, пад самае неба, скляпеньнямі.

Такімі шматлікімі хваёвымі палацамі, што стаялі на берагах чысьцюткіх блакітных азёраў, і ўяўляўся Вераніке Нарачанскі край. У палацах штодзённа ладзіліся балі, на якія запрашаліся ўсе ахвотныя. І вось што здарылася на адным зь іх:

Музыка-вецер гартаў старонкі Нотнага сшытку Ганны-Магдалены Бах. Сьпявалі дрэвы, граў птушыны аркестр, таньчылі матылькі. Гайдаліся на кветках, нібыта на арэлях, пухнатыя чмялі. Старая мудрая зьмяя ў задуменьні назірала за ўсёй гэтай весялосьцю… Нават сонца, разсунуўшы фіранкі, сатканыя з маленькіх белых аблачынак, разам зь Веранікай і яе татам любавалася цудоўным лясным балем. Раптам усё сьціхла і дзяўчынка заўважыла, што непадалёку ад яе сядзіць на пяньку ды ўсьміхаецца старэнькі дзядок Сонца зрабіла выгляд, што нічога не заўважае, усе некуды схаваліся, а ў дзяўчынкі ад нечаканасьці ажно мову заняло.
– Добры дзень, – павітаўся зь дзядком Веранікін тата.
– Дзень добры. Куды пан з паненкаю накіроўваюцца? – пацікавіўся той.
І тут дзяўчынка заўважыла, што ў дзядка нават і торбы ніякай пры сабе няма, і апрануты ён ня так, як апранаюцца мясцовыя сяляне і турысты. Не дачакаўшыся адказу, дзядок спытаў, ці падабаецца ім лес.
– Лес цудоўны, – адказаў тата, – але нам ужо час вяртацца на турбазу.
– Тады зычу вам шчасьлівай дарогі ды добрага адпачынку,– усьміхнуўшыся сказаў дзядок. – Шчасьлівай, шчасьлівай, шчасьлівай…– нарэшце адгукнуліся дрэвы.
Падзякаваўшы ды прайшоўшы некалькі крокаў, Вераніка азірнулася зь цьвёрдай упэўненасьцю, што ўжо нікога ня ўбачыць. Дзядок сядзеў на тым жа мейсцы і ківаў ёй галавой. Потым яны з татам часта ўспаміналі яго. Тата пераконваў Вераніку, што гэта быў звычайны жыхар бліжэйшай вёскі, а дзяўчынка была ўпэўненая, што яны сустрэлі сапраўднага лесавіка, бо побач з тым лесам ніякіх вёсак не было.

Аднойчы Вераніка з татам натрапілі на чароўную вёску Рыдуплю. Яны заблудзіліся ў лесе, і тут, раптам, відовішча, нібыта ў казцы: дрэвы расступіліся, і перад імі паўсталі старыя сялянскія хацінкі. Іх было ня больш дзесяці. З усіх бакоў да вёскі падступалі балоты ды лясы, на лузе пасьвіліся коні. Вёсачка была нібыта зачараваная. Можна было разглядаць яе здалёк, але зайсьці ў яе, ня ведаючы тайных сьцяжынак, што вялі праз балоты, было проста немагчыма. На шчасьце, іх заўважыла мясцовая спадарыня. Яна прывяла небаракаў у сваю хату, пачаставала грыбамі, бульбай, малаком ды іншымі смачнымі сялянскімі стравамі, распавяла гісторыі, падобныя да тых, што распавядалі госьці шляхціца Завальні, а пасьля праводзіла да дарогі, ідучы па якой ужо нельга было заблудзіцца.

Адной з найбольш цікавых асобаў на нарачанскай турбазе быў старэнькі фэльдшар, а ў Веранікі заўсёды нешта балела. Таму як толькі яна прыяжджалі на адпачынак, бацькі, не пасьпеўшы нават распакаваць валізы, несьліся зь ёю да гэтага мясцовага доктара, нібыта да Самога Пана Бога, бо той, у адрозьненьне ад менскіх знакамітых урачоў, скончыў не які-небудзь савецкі інстытут, а вывучаў медыцыну яшчэ за польскім часам. Усьведамляючы значнасьць сваёй асобы, доктар бязь лішніх дасьледваньняў ды аналізаў упэўнена ставіў дыягназ ды прызначаў лячэньне. Але ўсе Веранікіны хваробы ўмомант зьнікалі толькі ад аднаго позірку гэтага тоўсьценькага, кругленькага, са сьмешнымі акулярамі на носе, мясцовага Айбаліта. Хапала некалькіх ягоных слоў, і дзяўчынка ўжо радасна ляцела з кабінэту. А за дзьвярыма Вераніку і яе бацькоў зь нецярпеньнем чакала мясцовая глуханямая прыбіральшчыца. Зь невядомых нікому прычынаў, доктар не выклікаў у яе такіх цёплых пачуцьцяў, як у наведнікаў медпункту. Адсунуўшы ўбок вядро ды анучу, яна ў адпаведнасьці зь лепшымі традыцыямі тэатру пантамімы, пры дапамозе пераканаўчых жэстаў ды выразнай мімікі паказвала, кім доктар ёсьць насамрэч і як ён лечыць хворых. Калі дзьверы адчыняліся і ў кабінэт запрашаўся чарговы пацыент, усе прысутныя заходзіліся ад рогату, схапіўшыся за жываты. Пасьля прагляду такога бліскучага монаспэктаклю ўжо ніхто ня меў патрэбы ў лячэньні.

Сапраўднаю зоркай турбазы быў сьветлавалосы ды блакітнавокі лодачнік Мар’ян. Ён цудоўна ўпраўляўся з лодкамі, рыбакамі, рыбамі, а заадно і з прыгожымі дзяўчатамі. Кожны вечар Вераніка цягнула тату на лодачную станцыю, каб “палюбавацца возерам”. Калі на станцыі працаваў Мар’ян, то глядзець на возера тату даводзілася даволі доўга. Калі Мар’яна не было, дзяўчынка расчаравана казала: – Нагледзеліся ўжо, пойдзем лепей на танцы. Паўсюль толькі і чулася: Мар’ян, Мар’ян, Мар’ян… Пэўна, ён сябраваў з нарачанскімі русалкамі. Яны і раскрывалі яму ўсе сакрэты возера ды навучалі запальваць агеньчыкі каханьня ў дзявочых сэрцах.

На танцавальнай пляцоўцы, якая месьцілася пад адкрытым небам пасярод лесу, таксама меўся свой герой.Там кожны вечар зь нецярпеньнем чакалі прыходу мясцовага пастушка. Худзенькага, невялічкага росту, дабрадушнага, усьмешлівага пастушка ўсе лічылі крыху дзіўнаватым. Хаця што тут дзіўнага, калі мужчына з прыстойнымі манэрамі ўвечары прыводзіць сябе ў парадак, апранае касьцюм, абавязкова бярэ з сабой кветкі і як сапраўдны кавалер, накіроўваецца ў бок танцпляцоўкі. Да пастушка ўсе ставіліся вельмі прыязна, дзяўчаты ахвотна таньчылі зь ім, а ён дарыў ім кветкі ды цалаваў ручкі. Ніякі масавік-зацейнік з усімі сваімі забаўлянкамі ня здольны быў і блізка стварыць той цудоўнай атмасфэры, якую ствараў сваёй прысутнасьцю просты вясковы пастушок.

Калі надвор’е было добрае і па возеру ня беглі вялікія хвалі, Вераніка і яе бацькі садзіліся ў лодку, выдадзеную Мар’янам, і накіроўваліся ў бок касЫ. Чайкі падляталі да лодкі ды паведамлялі апошнія навіны. Ветрык даваў абяцаньні, што ня будзе ўздымаць хвалі, пакуль яны не дабяруцца да берага. Маленькія аблачынкі з захапленьнем узіраліся ў возера, вырашыўшы, што гэта неба, па якому можна вандраваць на лодках. Вёска, што стаяла на беразе, слухала сьпевы “Песьняроў”. Анёлы асьцярожна, каб іх не заўважылі людзі, выглядвалі з-за аблокаў ды шэптам казалі адзін аднаму:
– На Нарачы жыве Беларусь...
– Жыве...жыве.., – шапталі ў адказ азёрныя хвалі.
Той-сёй пачуў гэтыя словы і пачаў дзейнічаць... Неўзабаве надыйшоў 1988 год... У Беларусі пачыналася новая гісторыя з новымі маладымі людзьмі...

Чароўныя стакроткі

Вясёлае чэрвеньскае сонейка зазірала ў вокны сонных менскіх дамоў.
Няўрымсьлівыя сонечныя зайчыкі бегалі навыперадкі па пакоях, гулялі ў хованкі, будзілі маленькіх дзетак і іхных бацькоў. Ласкавы летні ветрык залятаў у кватэры праз расчыненыя вокны, прыносіў з сабою белы таполевы пух, рознакаляровых матылькоў і пах садовых кветак.

— Запрашаем усіх за горад, у лес, на рэчку і на мора, — радасна грукаталі ўдалечыні нястомныя электрычкі.

Мэталічныя дзьверы пад’езда незадаволена рыпнулі і выпусьцілі на волю велічэзнага паласатага ката Апалінарыя. Следам за ім, падскокваючы, танцуючы ды сьпяваючы “Я ня здамся бяз бою” ва двор выбегла маленькая сьветлавалосая прыгажуня Каралінка.

— Ці скора мы паедзем на Менскае мора? — зь нецярпеньнем спытала яна ў бацькоў, якія ўжо чвэрць гадзіны завіхаліся пад адчыненым капотам старэнькага залацістага Форда.

— Каралінка, табе прыйдзецца пачакаць, — адказала крыху расстроеная мама, — наш улюбёны аўтамабіль чамусьці ўпарта не жадае заводзіцца і нават тата ня ведае, што зь ім здарылася.

— А навошта мне тое мора? — ціхенька бурчэў сабе пад нос пакрыўджаны Форд, — няўжо ніхто не разумее, што мне і тут няблага, бо ў двух кроках ад мяне, у ценю раскідзістай ліпы ўжо з паўгадзіны адпачывае шыкоўная беласьнежная Лянча...

Кот Апалінарый спагадліва агледзеў усіх хітрымі зялёнымі вачыма і сказаў “мя-я-я-ў”, што азначала: прабачце, шаноўныя спадары, паненкі і спадарыні, але я, на жаль, нічым вам дапамагчы не магу. Затым ён ляніва пазяхнуў, выгнуў сьпіну, паглядзеў, ці ўсё ў парадку зь ягоным паласатым хвастом, зірнуў адным вокам на спалоханых галубоў, а другім на мужчыну, які нёс у пакеце вялізную і, мабыць, вельмі смачную рыбіну, і павольна накіраваўся ў бок суседняга пад’езда. Каралінка пайшла за ім.

На лавачцы ля суседняга пад’езда сядзела ды любавалася сваёю цудоўнаю клумбаю самотная бабця. А любавацца і сапраўды было чым. Шматлікія рознакаляровыя цюльпаны, далікатныя нарцысы, сарамлівыя лілеі, пушыстыя кусты бэзу ды язьміну і нейкія незвычайныя, зусім маленькія, зь пяшчотнымі ружовымі пялёсткамі, рамонкі.

— Ой, якія прыгожыя рамонкі, я такіх ніколі ня бачыла, — зьдзівілася Караліна.
— Дзіцятка, гэта не рамонкі, — усьміхнулася бабця, — гэтыя кветкі называюць стакроткамі, ці — маргарыткамі. Хочаш, я распавяду табе пра іх вельмі цікавую і прыгожую легенду?
— Мяў, — адказаў замест Караліны кот Апалінарый, што азначала: канечне хоча, і я таксама з задавальненьнем Вас паслухаю.

Калісьці даўным-даўно, яшчэ на пачатку нашай эры, калі Пан Езус быў такім жа маленькім як і ты, ягоная Маці, Найсьвяцейшая Панна Марыя, захацела парадаваць свайго сыночка і падарыць яму прыгожы вянок з жывых кветак. Але была зіма, таму ўсе кветкі альбо паснулі, альбо завялі, альбо схаваліся пад глыбокім сьнегам. Не знайшоўшы ніводнай прыдатнай кветачкі, Сьвятая Багародзіца вырашыла зрабіць іх сама. Яна ўзяла абрэзкі жоўтага ядвабу, тоўстыя белыя ніці, іголку і пачала гатаваць маленькія кветачкі стакроткі. Пад час працы Панна Марыя некалькі разоў калола сабе пальцы вострай іглою. Кропелькі яе крыві афарбавалі некаторыя белыя ніці ў чырвоны і ружовы колер. Вось чаму акрамя белых пялёсткаў у стакротак сустракаюцца і ружовыя, а на ніжнім баку яны даволі часта бываюць афарбаваныя ў чырвоны колер. Стакроткі вельмі спадабаліся маленькаму Езусу. Ён любаваўся імі на працягу ўсёй зімы, а калі прыйшла вясна, высадзіў кветачкі пад вокнамі дома і стаў старана іх паліваць. Празь некаторы час штучныя кветкі дзіўным чынам ажылі, пачалі расьці, пусьцілі карані і неўзабаве расьсяліліся па ўсёй зямлі. Стакроткі ніколі не забываюцца на той цуд, які калісьці здарыўся зь імі. Яны цьвітуць зь вясны да восені і сваёю пяшчотнаю, някідкаю прыгажосьцю праслаўляюць Пана Езуса і Найсьвяцейшую Багародзіцу, а таксама радуюць нас. Стакроткі растуць амаль што ў кожным садзе. Зь іх складаюць прыгожыя мініяцюрныя букецікі.
Лісточкі маладых стакротак кладуць у салаты, а пялёсткі выкарыстоўваюць для наданьня непаўторнага смаку салодкім стравам і выпечцы.

— Цудоўная гісторыя і вельмі прыгожыя кветкі. Вялікі дзякуй Вам, бабця, — у задуменьні прамовіла Караліна, а кот Апалінарый зрабіў разумны выгляд і вырашыў на гэты раз сьціпла прамаўчаць.

— Прыходзь як-небудзь да мяне ў госьці, — запрасіла Караліну бабця — я навучу цябе вырошчваць кветкі і пачастую смачнымі канфітурамі, прыгатаванымі з пялёсткаў ружы.

Дзьверы пад’езда адчыніліся, ціхенька прасьпяваўшы ноту “ля”, і ва двор выйшаў маленькі хлопчык з заплечнікам ды ягоная мама. Яны павіталіся з Каралінай, падышлі да бабці, а потым усе разам накіраваліся да беласьнежнай Лянчы. Старэнькі Форд надзіва хутка з’арыентаваўся ў раптоўна зьмяніўшайся сітуацыі і нечакана для ўсіх завёўся. Як і заўсёды, першым у машыне апынуўся кот. Ён уладкаваўся на заднім сядзеньні, праверыў, ці правільна ляжыць ягоны хвост, заплюшчыў смарагдавыя вочы і вырашыў крыху паспаць.

...У той дзень на Менскім моры цудоўна адпачылі і ад душы павесяліліся Караліна са сваімі бацькамі, бабця са сваёю дачкою і ўнукам, сур’ёзны кот Апалінарый, а таксама залацісты Форд і беласьнежная Лянча. Цяпер усе яны — найлепшыя сябры: разам вандруюць, разам ладзяць сьвяты і разам вырошчваюць чароўныя кветкі стакроткі.

Легенда пра стакроткі ўзятая з артыкула Ирины Шкирандо “Маргаритка — значит красивая”, які быў надрукаваны ў газэце “Ва-Банк”.

Таямніцы Заслаўя

Цёплая ліпеньская ноч асьцярожна ахутвала зямлю танюткім празрыстым покрывам, сатканым з чароўных казак, сноў ды нашых мараў. Недзе ўдалечыні маркотна ухкала самотная старая сава, а недзе паблізу папісквалі, даядаючы смачную вячэру, маленькія шэрыя мышаняты.

Грэта разам са сваім старэйшым братам Норбертам ды зь ягонымі сябрамі сядзела ля вялікага аранжавага вогнішча побач з дарогаю, якая вяла праз хваёвы лес да Заслаўя. Цікаўны Месяц зазіраў у вокны Кальвінскага Збору, спадзеючыся ўбачыць Ізяслава і Рагнеду. Сумны Касьцёл скардзіўся праплываючым міма аблокам на свой незайздросны лёс. Старыя хвоі распавядалі ветру пра былую славу гэтых мясьцінаў.

За гутаркай ніхто і не заўважыў, як ля вогнішча зьявіўся стомлены вершнік на срэбным, зьзяючым ад месячнага сьвятла, кані.
— Паненачка, цябе клічуць у замак, няўжо ня чуеш? — усхвалявана зьвярнуўся ён да Грэты.
— Мне трэба ехаць разам з Вамі? — няўпэўнена спытала дзяўчынка.
— На жаль, мяне чакае іншая дарога, а ты ляці хутчэй, пакуль ня скончылася ноч, пакуль яшчэ можна пасьпець..., — сказаў ён, прышпорваючы неспакойнага каня.
— Адну мы цябе нікуды не адпусьцім, пойдзем разам з табою! — паўскоквалі адзін за адным узрушаныя хлопцы ды дзяўчаты.
— Не затрымлівайце яе..., — данёсься з глыбіні лесу ледзьве чутны голас вершніка. А Грэта абняла занепакоенага брата ды са зьдзіўленьнем глядзела на велічны старажытны замак, які ў адно імгненьне засланіў сабой белыя сьцены Кальвінскага Збору.

Потым яна ляцела хутчэй за вецер праз змрочны лес, праз росныя лугі, праз жытнёвае поле. Толькі Месяц быў побач зь ёю. Ён паказваў Грэце дарогу. І вось нарэшце яна апынулася ля замку. З адчыненых вокнаў даносіліся гукі ціхай музыкі. Зіхацелі яркім залатым полымем шматлікія васковыя сьвечы. Пяшчотны водар садовых кветак зьмяшваўся з прахалодным пахам лугавых траваў. Грэта адчыніла дзьверы: адны, другія, трэція... Яна залятала ў прасторныя залі... Нідзе ні душы...Пустэча...Па багата ўбраных залях блукаў самотны вецер. Дагаралі залатыя сьвечы. У небе адна за адной зьнікалі зялёныя зоркі. Пачыналася раніца... Дзяўчынка ня ведала, што ёй рабіць. Яна ня памятала, дзе засталіся брат і ягоныя сябры. Паспрабавала паклікаць Норберта і раптам... прачнулася.

У вакно Грэцінага пакою зазірала ласкавае летняе сонейка. На сьцяне спакойна вісела карціна з выяваю Заслаўскага Кальвінскага Збору. З кухні даносіўся чароўны пах ліпавай гарбаты і сьпелых трускавак.
— Прачынайся, паненачка! Мама з татам пайшлі на працу, а нам з табой дазволілі паехаць ў Заслаўе, — сказаў, заходзячы ў пакой, Норберт, — памятаю, што мінулым летам табе там вельмі спадабалася, так што ўставай ды хуценька зьбірайся.

Электрычка, падобная на вялізнага зялёнага вусеня, весела бегла па бліскучых рэйках. Ждановічы, Менскае мора, Ратамка, Крыжоўка, Зялёнае і нарэшце — Заслаўе. Старажытны горад сустракаў сваіх гасьцей звонам царкоўных званоў. То ўрачыстыя, то радасныя, то трывожныя гукі выляталі, нібы птушкі, з адчыненых вокнаў вежы колішняга Кальвінскага Збору (цяпер гэта праваслаўная царква), зьбіраліся ў чароды і ляцелі над прыціхлым навакольлем.

Грэта з Норбертам падышлі да Царквы, а потым падняліся на Вал, зь якога адкрываўся цудоўны від на рэчку, палі, лясы і горад.
Раптам надвор’е пачало псавацца. Непакорлівыя дрэвы адчайна змагаліся з шалёным ветрам. Цёмна-шэрыя хмары, нібыта казачныя вершнікі на наравістых канях, імкліва праносіліся над зямлёй, а чароўная музыка царкоўных званоў блукала вулкамі апусьцелага гораду, ўзьбіралася на чарапічныя дахі дамоў, ўзьлятала да самых нябёсаў. Яе гукі ператвараліся ў празрыстыя, прахалодныя кроплі дажджу і з крыштальным звонам падалі на зямлю.

Сьвятар, апрануты ў чорную сутану, некалькі разоў выходзіў з царквы, са зьдзіўленьнем паглядаючы то на неба, то на вежу, то на Грэту ды Норберта.
Пэўна, ён сам сабе задаваў пытаньне: Хто так прыгожа звоніць у званы?
Таленавіты званар? Няўрымсьлівы вецер? Боскія Анёлы? І пэўна толькі ён ды Норберт з Грэтаю раптам зразумелі, што разам зь ветрам ды хмарамі, пад вітальную музыку царкоўных званоў ляціць над Заслаўем наша старадаўняя Літоўская Пагоня.

— Сёньня ж 15 ліпеня... Перамога пад Грунвальдам... 1410 год..., — раптам успомніў Норберт, — ваяры вяртаюцца зь перамогаю дадому. Вершнік на срэбным кані, той, якога Грэта бачыла ў сваім сьне, праляцеў над вежай Кальвінскага Збору. Конь зачапіўся падковай за залаты царкоўны крыж.
Бліснула маланка.
— Віншую ўсіх з нашай перамогаю, — радасна прагрымеў гром. Дождж паліў як зь вядра. Вершнік на імгненьне спыніў каня і ледзьве пасьпеў сказаць Грэце некалькі вельмі важных словаў. У вакне вежы зьявілася дзяўчына з доўгімі залатымі валасамі. Яна ўсьміхнулася Грэце ды кінула ў неба ахапак рознакаляровых палявых кветак, якія ўмомант ператварыліся ў вясёлку. Званы перасталі званіць. Зачыніліся вокны вежы.
Скончыўся дождж. Разам з хмарамі зьнікла за вясёлкавай брамай Пагоня, а пачутыя словы назаўжды засталіся ў Грэціным сэрцы.

...Чараўнік, які калісьці жыў у вежы Кальвінскага Збору, а потым пасяліўся на гарышчы Грэцінага дому і кожную ноч ствараў там сны для ягоных жыхароў, быў вельмі задаволены вынікамі сваёй працы. Што і казаць, дзякуючы яму Грэта і вершнік з Пагоні сустрэліся ня толькі ў сьне, але і наяве... Чараўнік быў сьвядомым беларусам і добра разумеў, што беларускія дзеткі, якія любяць сваіх бацькоў і сваю краіну, Пагоню і бел-чырвона-белы сьцяг — гэта і ёсьць нашая надзея, нашая найвялікшая радасьць і нашая сьветлая будучыня.

Сьвяты Мікалай і маленькая беларусачка

У мяне сёньня лірычны настрой. Хочацца схавацца ад усіх у прыціхлым, засьнежаным лесе, уладкавацца пад пухнатай ялінаю, зрабіць выгляд, што я звычайны сьнегавік і паціху пісаць вершы: Прыляцела зіма белакрылая на лясы, на густыя бары. Коўдрай белай палі атуліла, гарады апранула ў сьнягі... А калі надыдзе ноч, ускараскацца на ледзяную горку, скаціцца зь яе разоў дзесяць у мяккі, як пух, сьнег, пакружыцца разам з далікатнымі сьняжынкамі ў павольным вальсе і з чыстым сумленьнем улегчыся спаць. Але няўрымсьлівы паўночны вецер зноў кліча мяне ў дарогу. Зьвіняць срэбныя званочкі на вупражы быстраногіх белых аленяў. Спадарыня Ноч разьвешвае зялёна-блакітныя зорныя жырандолі ў аксамітных залях свайго неабсяжнага палацу, а чароўныя мастакі, якія звычайна жывуць на гарышчах, ужо намалявалі для дзетак і для дарослых сьветлыя калядныя сны.

Пралятаючы над сьвяточна убраным Менскам, я ня мог не завітаць да цябе, маленькая блакітнавокая прыгажуня. Каб не патрывожыць твой сон, я пакінуў на балконе сані, адпусьціў стомленых аленяў, уладкаваўся на падвоканні, зацярушаным сьнегам, і пачаў пісаць гэты ліст.

Аднойчы, седзячы вось так за вакном твайго пакою, я з такім захапленьнем глядзеў, як ты танцуеш “Бульбашок”, што ледзьве не зваліўся з чацьвёртага паверху. Дзякуй Богу, мяне выратаваў агромісты лядзяш, за які я пасьпеў ухапіцца... А калі ты сьпяваля “Добры вечар, дзяўчыначка”, я, забыўшыся, дзе знаходжуся, пачаў табе падпяваць. Пачуўшы мой голас, ты падбегла да вакна, і я вымушаны быў хавацца ў серабрыстай вадасцёчнай трубе і праседзеў у ёй, пэўна, з паўгадзіны. А колькі разоў я з замілаваньнем назіраў, як старана ты робіш урокі, уважліва слухаў, як прыгожа ты дэклямуеш вершы, любаваўся тваімі цудоўнымі малюнкамі... Хачу табе прызнацца: той малюнак, які ты шукала ўчора раніцай, не згубіўся. Яго ўзяў я, залезшы праз адчыненую фортку ў твой пакой, бо мне вельмі спадабалася, як ты мяне намалявала.

Дарагая паненачка, твае выдатныя адзнакі мяне радуюць ня менш, чым цябе. Я неаднойчы казаў тваёй маме, што дзеля таго, каб маленькія дзяўчынкі добра вучыліся, іх трэба карміць цукеркамі, марожаным ды мандарынкамі (сам усё гэта вельмі люблю), а ня маннаю кашай, яечняю ды катлетамі. Я моцна перажываю, калі ты хварэеш, і пільна сачу за тым, каб твае бацькі лячылі цябе смачнымі мікстурамі і салодкімі сіропамі, а ня брыдкімі, горкімі таблеткамі. Час ад часу я іх угаворваю, каб яны дазволілі табе не пайсьці ў школу і ўзялі з сабой у лес, ці ў вёску, каб ты крыху адпачыла ад шматлікіх урокаў, строгіх настаўнікаў ды шумнага гораду. Я бываю вельмі засмучаны, калі ты плачаш. Нябесныя Анёлы старана зьбіраюць ўсе твае сьлёзкі і ператвараюць іх у празрысты крыштальны дожджык. А як усе радуюцца кожнай тваёй усьмешцы... Нават сонейка выглядвае з-за хмараў дзеля таго, каб палюбавацца табой.

Хачу паведаміць табе прыемную навіну. Неўзабаве ў вашай кватэры паселіцца яшчэ адзін жыхар – маленькі, пушысты хамячок, аб якім ты так доўга марыла. Чаго толькі ня зробіш для такой добрай, старанай, паслухмянай, ветлівай дзяўчынкі, як ты...

Мая маленькая беларусачка, на гэтым я мушу закончыць свой ліст. Ужо вярнуліся беласьнежныя алені. Ужо кліча мяне зорнае неба, а вецер распавядае пра шматлікіх дзетак і дарослых, якія зь нецярпеньнем чакаюць сустрэчы са мной. Перадавай прывітаньне маме і тату ды памятай, што яны цябе вельмі моцна любяць і ганарацца табой. Не забывайся, таксама,
і на мяне. Вясёлых Калядаў!

Сьвяты Мікалай

Раніцай маленькая прыгажуня пяшчотна пацалавала зьбянтэжанага, сьмешнага, падобнага на казачнага гноміка хамячка, які старана запіхваў за шчокі сакавітую моркву, а потым з сур’ёзным выразам твару прачытала бацькам мой ліст. Тыя ажно прасьлязіліся... Цяпер таго хамячка даводзіцца даглядаць мне, але чаго толькі ня зробіш дзеля таго, каб дзеткі пад час Калядаў пачуваліся шчасьлівымі і верылі, што цуд абавязкова адбудзецца.

Стаімо далей...

У сакавіку, пэўна, кожны сьвядомы жыхар ажыўшага пасьля зімовага сну Менску чакаў цуду. А цуд упарта не жадаў зьдзяйсьняцца ў нашай занадта “самабытнай”, “квітнеючай”, “стабільнай” ды “моцнай” краіне.

Мелёдыя мабільнага тэлефона перапыніла мае блуканьні па старонках апазыцыйных сайтаў, на якіх паведамлялася, што ў ноч з 23 на 24 сакавіка ў Менску на Плошчы Каліноўскага быў ліквідаваны намётавы гарадок. У зьбянтэжыўшым мяне SMS-паведамленьні было напісана наступнае: Staimo dalej. Z nami Boh. Sw. Jazep. Рa 18. Што гэта? Чыйсьці недарэчны жарт? Заклік невядомай мне арганізацыі не губляць веры і працягваць супрацьстаяньне? Ці можа мы ў рэшце рэшт дачакаліся сапраўднага цуду, і сам Сьвяты Язэп, расчулены нашымі шчырымі малітвамі, вырашыў пакінуць Неба і стаць побач з намі на Плошчы Каліноўскага пад бел-чырвона-белы сьцяг Хрыста? Нумар тэлефону, зь якога прыйшла SMS-ка, ні аб чым мне не казаў. Але я ўспомніла, што знаёмы распавядаў мне пра касьцёл Сьв.Язэпа, ля сьценаў якога кожны дзень зьбіраюцца людзі, дамагаючыся, каб улады вярнулі ім храм. Тады я не адгукнулася на запрашэньне “стаяць далей” побач са Сьв.Язэпам, а празь некаторы час і ўвогуле забылася на гэты зьвернуты менавіта да мяне заклік, і ўспомніла аб ім толькі тады, калі выпадкова патрапіла на адно з такіх “стаяньняў” ля зачыненых дзьвярэй адабранай у нас сьвятыні.

У той жнівеньскі вечар ля ганку касьцёла, які знаходзіцца побач з Кафедральнай Царквой, на вул.Кірылы і Мяфодзія-6, сабралася дванаццаць чалавек, але мы не пачуваліся самотнымі, бо з намі быў Бог. Малітвы, народжаныя ў нашых сэрцах і прамоўленыя нашымі вуснамі, блукалі ля прахалодных сьценаў старажытнай бажніцы, уладкоўваліся разам з прыціхлымі птушкамі на галінках засохлых дрэваў, ляцелі разам зь няўрымсьлівым ветрам да самага неба. Неба глядзела на нас цёмна-шэрымі вачыма-хмарамі, напоўненымі празрыстым, як крышталь, дажджом. Яно плакала, бо яго засмучала абыякавасьць праходзячых міма сьвятыні людзей і празьмерная зацікаўленасьць “падтрымліваючых парадак” міліцыянтаў. А людзі хаваліся ад ягоных крыштальных сьлёз пад парасонамі, са зьдзіўленьнем паглядалі на нас і хуценька беглі далей. Сьвяты Язэп любаваўся прыгажосьцю нашага горада зь нябесных вышыняў і разам з намі маліўся за ягоных жыхароў.

У касьцёле, які зьяўляецца часткаю пабудаванага у XVII-XVIII ст.ст. Кляштару Бэрнардынаў, зараз знаходзіцца архіў-музэй літаратуры і мастацтва і архіў навукова-тэхнічнай дакумэнтацыі. А храм марыць прымаць у сваіх намоленых сьценах шматлікіх вернікаў, слухаць разам зь імі натхнёныя казані беларускіх сьвятароў і чароўную музыку аргана, з замілаваньнем назіраць, як сур’ёзныя, апранутыя ў сьвяточныя строі дзеткі прымаюць Першую Камунію і упрыгожваць сваімі залатымі крыжамі часам яснае ды блакітнае, а часам пахмурнае ды шэрае Менскае неба.

Я прыходжу да касьцёла не таму, што лічу гэта сваім абавязкам, і не таму, што мяне аб гэтым нехта просіць. Сюды імкнецца маё сэрца. Тут яно размаўляе з Богам, і ні дождж, ні вецер, ні холад зусім гэтаму не перашкаджаюць. Тут мы молімся па-беларуску за Беларусь і запрашаем таксама і Вас далучыцца да нашых малітваў. І хто ведае, магчыма, менавіта Вашая прысутнасьць стане вырашальнай і паспрыяе ня толькі вяртаньню нашай сьвятыні, але і набліжэньню такой неабходнай усім нам Перамогі, бо Беларусь, нягледзячы ні на якія перашкоды, усё ж такі паціху жыве і ўпарта чакае цуду.